Wakala wa Usajili wa Biashara na Leseni

SIKILIZA MDUNDO WA MILIKI: WASANII NA WABUNIFU TUAMKE, TAIFA LIHAMASIKE

Na Godfrey Nyaisa, Afisa Mtendaji Mkuu wa BRELA

Katika ulimwengu wa leo unaoongozwa na maarifa, ubunifu si anasa bali ni mtaji. Tanzania inapovuka mipaka ya ubunifu – iwe ni kwa muziki, vipindi vya redio, michoro, au teknolojia – jambo moja linapaswa kupewa kipaumbele: ulinzi wa kazi za ubunifu kupitia mifumo rasmi ya miliki bunifu.

Kwa bahati mbaya, hali halisi ya soko letu inaonyesha wasanii na wabunifu wengi bado hawajachukua hatua za msingi za kusajili kazi zao. Hii si tu inawanyima fursa za kisheria kunufaika na ubunifu wao, bali pia inawavua heshima ya kimataifa kama wamiliki halali wa kile walichobuni kwa jasho na akili.

Miliki si hiari, ni silaha ya kiuchumi

Katika maadhimisho ya Siku ya Miliki Bunifu Duniani mwaka huu, tumeweka bayana kuwa miliki bunifu si suala la hiari tena – ni masharti ya ushindani na uhai wa kiuchumi. Tunapozungumza kuhusu muziki, hatuzungumzii burudani tu; tunazungumzia biashara inayoweza kuajiri maelfu, kuleta mapato ya ndani na ya kigeni, na kuchangia pato la taifa. Bila usajili, kazi ya msanii inabaki hewani – inaigwa, inauzwa, na inatumiwa bila ridhaa yake.

Ni kwa njia ya usajili kupitia taasisi kama BRELA na COSOTA ndipo msanii anapopata kinga ya kisheria, fursa ya mapato halali, na uwezo wa kuhamasika kuendelea kubuni kwa uhuru na ujasiri. Usajili huu sasa unapatikana mtandaoni, rahisi na wa gharama nafuu.

Mfano ni bora kuliko maelezo

Tuna mifano hai ya wasanii waliogeuza majina yao kuwa chapa zenye thamani kubwa – Nandy, Jux, Harmonize, Alikiba, Diamond, Mobetto. Hawa walichukua hatua. Walielewa kuwa jina linaweza kuwa bidhaa, na bidhaa inaweza kulindwa kwa miliki. Sasa wanavuna matunda si tu ya umaarufu, bali ya mapato halali kupitia bidhaa, matangazo na majukwaa ya kidigitali kama YouTube, Spotify na Boomplay.

Lakini ni wangapi waliobuni majina makubwa ya vipindi redioni, wakaviacha mikononi mwa vituo baada ya kuhama kwa sababu hawakuwahi kuvisajili? Ni wangapi walitengeneza nyimbo zinazopigwa hadi leo lakini familia zao hazijawahi kupata senti moja?

Ulinzi wa ubunifu uanze shuleni*

Tunahitaji mabadiliko ya fikra, na hili linapaswa kuanza mashuleni. Watoto wetu wafundishwe mapema kuhusu miliki bunifu, kama sehemu ya kuwaandaa kushiriki kikamilifu katika uchumi wa maarifa. Elimu hii isiishie kwa wanamuziki – iende kwa wabunifu wa teknolojia, wachoraji, watunzi wa vitabu, wabunifu wa mitindo, na hata wakulima wanaobuni mbinu mpya za kilimo.

Sera ya Taifa ya Miliki Bunifu ni dira yetu mpya*

Tumezindua Sera ya Taifa ya Miliki Bunifu – dira muhimu ya kuhakikisha mazingira rafiki kwa ubunifu, usajili, ulinzi na uendelezaji wa kazi za wabunifu. Hili ni jibu la muda mrefu kwa changamoto ambazo zimekuwa zikiwakwamisha wabunifu kupata haki zao. Lakini sera pekee haitoshi – ni lazima kila mbunifu atambue wajibu wake wa kisheria na kijamii: Kusajili na kulinda ubunifu wake.

Tuzo za Taifa za Miliki Bunifu: Tunatambua, Tunahamasisha

Kwa mara ya kwanza, BRELA imeandaa Tuzo za Taifa za Miliki Bunifu – sio kwa lengo la kutoa heshima tu, bali kuhamasisha ushindani wa kimkakati katika ubunifu. Tunataka tuondokane na dhana ya “kubuni kwa bahati” na kuingia katika zama za kubuni kwa tija.

Kwa wale ambao hawajapata tuzo mwaka huu, huu ni mwanzo tu. Endeleeni kubuni, lakini sasa kwa akili ya biashara – fikirieni kuhusu usajili, ulinzi, ubora na soko.

Wito kwa taasisi na wadau

Taasisi za serikali kama BRELA, COSOTA, BASATA, TCRA na Wizara ya Viwanda na Biashara lazima ziendelee kushirikiana kwa karibu, zikiimarisha sheria na kanuni, na kushirikiana na taasisi za kimataifa kama WIPO na ARIPO katika kujenga mifumo ya miliki bunifu inayoendana na dunia ya kidijitali.

Wasanii: Kuwa sauti ya haki, lakini pia sauti ya amani

Wakati taifa linaelekea kwenye uchaguzi mkuu, wasanii wasisahau nafasi yao kama mabalozi wa amani. Hakuna ubunifu pasipo amani. Hakuna muziki utakaosikika katika kelele za migogoro. Tuitumie sanaa kuleta mshikamano, si mifarakano.

Hitimisho: Tuamke sasa

Ni wakati wa kila mbunifu, kila msanii, kila mzalishaji wa maarifa na kila mdau wa sanaa kusikiliza mdundo wa miliki bunifu. Tusisubiri hadi kazi zetu ziibiwe. Tuchukue hatua sasa. Tujisajili. Tujenge chapa. Tujilinde. Tuinue vipaji vyetu hadi viwe mtaji. Kwa kufanya hivyo, tutakuwa tumelinda si tu kazi zetu, bali pia mustakabali wa ubunifu na uchumi wa taifa letu.